Een recent rapport van ontwikkelingsorganisatie Oxfam Novib laat zien dat de coronapandemie niet alleen in Nederland maar ook elders in de wereld voor dodelijke slachtoffers, strenge maatregelen en grote onzekerheid zorgt. Maar waar wij in ons land door een sterke economie, relatief goede gezondheidszorg en een financieel vangnet de grootste klappen kunnen opvangen, worden mensen in ontwikkelingslanden extra hard geraakt.
De economische en sociale gevolgen van de coronacrisis in ontwikkelingslanden zijn groot: bijvoorbeeld massale werkloosheid, verstoring van de voedselproductie en onvoldoende humanitaire hulp. Veel mensen zijn dagloner en verliezen snel hun werk. In veel landen is de informele sector – bijvoorbeeld de straathandel, mede gericht op toerisme – zeer omvangrijk en nu voor een groot deel stilgevallen. Vangnet en steunmaatregelen zijn daar niet aan de orde.
Ander voorbeeld is de kledingindustrie, toch al bekend én berucht vanwege slechte arbeidsomstandigheden. Nu zien we óók hoe zwak veel producenten staan tegenover de grote modemerken. Kledinggiganten zoals C&A, maar ook Hema, schrapten abrupt alle lopende bestellingen bij hun Aziatische leveranciers. Betalingen voor leveringen die al gedaan waren, werden uitgesteld. Met als gevolg ontslaggolven onder de werknemers bij die leveranciers.
De in de fairtrade wereld zo bekende koffie- en cacaosectoren zitten ook in de hoek waar de klappen vallen. Feitelijk is dat al jarenlang zo: corona volgt op een serie eerdere verstoringen die de kwetsbaarheid van vooral kleine koffieboeren (waar driekwart van de koffieproductie vandaan komt) laten zien, zoals ziektes, extreme droogte en fikse prijsdalingen. Terwijl corona er vervolgens voor zorgde dat de koffieconsumptie daalde.
In bekende cacaolanden als Ghana en Ivoorkust daalde de prijs die aan kleine boeren wordt betaald met 25%. Die prijsdaling wordt geweten aan de verminderde vraag naar cacao vanwege de pandemie, maar ook aan het feit dat sommige bedrijven uit rijke landen prijsafspraken die in 2019 waren gemaakt om te voldoen aan criteria rond ‘leefbaar inkomen’ toch weer proberen te omzeilen door elders goedkoper in te kopen. Leefbaar inkomen is een mensenrecht, ook vastgelegd in de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Fairtrade Nederland en zusterorganisaties elders hebben de EU dringend opgeroepen om wetgeving in te voeren opdat mensenrechten gerespecteerd worden en cacaoboeren in staat worden gesteld een leefbaar inkomen te verdienen.
Mooie initiatieven
Fairtrade Nederland verhaalt dat er als antwoord op de pandemie ook mooie initiatieven ontstaan, die creativiteit en solidariteit laten zien. Enkele voorbeelden: in Pakistan maken kleine producenten van sportballen nu mondkapjes die worden uitgedeeld in de eigen gemeenschappen. In Ecuador gaan overgebleven bananen naar voedselbanken voor nóg armeren. En veel kleine boeren en arbeiders krijgen heldere en in eigen lokale taal geschreven informatie over het coronavirus. Ook wordt in veel gemeenschappen de fairtrade-premie gebruikt voor specifieke ondersteuning, zoals het aanschaffen van ontsmettingsmiddelen, maskers en handschoenen, en het geven van voorlichting.
Op kleine maar betekenisvolle schaal geven Fairtrade en aangesloten producenten daarmee in feite ook een voorbeeld aan ons, consumenten in Nederland. In de verkiezingscampagne van dit voorjaar zagen we bij de meeste partijen toch vooral de solidariteit met onszelf de boventoon voeren, en kwam de internationale crisis nauwelijks in beeld. Ontwikkelingssamenwerking was vrijwel geen thema, evenmin als de enorme en door corona nog toegenomen ongelijkheid in de wereld. Dit zien we helaas ook weerspiegeld in de nog geringe beschikbaarheid van de coronavaccins in de meeste armere landen. Fairtrade Gouda en de Fairtrade gemeente campagne in Nederland willen de solidariteit juist ook nu op de kaart houden, samen met ondernemers hier die het zelf moeilijk hebben maar hun ogen niet sluiten voor de problemen van collega-ondernemers in ontwikkelingslanden.
Ruud Lambregts.